De zomer is een fijne periode om eindelijk die opgestapelde boeken te lezen. Wij legden daar voor de eerste écrassée-bijeenkomst van het nieuwe seizoen nog een boek bovenop: Dolle mythes – Een frisse factcheck van feminisme toen en nu, van sociaalwetenschapper Linda Duits. Duits neemt in dit populairwetenschappelijke boek, waarin haar eigen mening nadrukkelijk naar voren komt, vijf verwijten over de tweede feministische golf door en probeert mogelijke mythes te ontkrachten. Om vervolgens dit te spiegelen aan de praktijken van nu. Wat vond er nou precies plaats in die periode – grofweg van 1963 tot de late jaren ’80 -,wat passen we nu nog steeds toe en wat is er collectief vergeten of vervormd? Wij bespraken het met onze intervisiegroep van acht vrouwen die één keer per maand samenkomt om diverse thema’s over persoonlijke ontwikkeling, vrouwelijk leiderschap en gebeurtenissen op de werkvloer te bespreken. We hebben drie prikkelende inzichten op een rij gezet, afsluitend met een advies: op de leeslijst of niet?
Door Aukje Ravensbergen en Suzanne Elias
- écrassée blijkt een lange geschiedenis te hebben
Door het boek heen komt Duits meermaals terug op het fenomeen ‘praatgroepen’, die eind jaren ’70 populair waren. Het doel was om vrouwen niet alleen na te laten denken over hun rol binnen een gezin of relatie, maar om te reflecteren op de eigen belangen. Duits citeert de Vrouwenkrant, waarin werd uitgelegd hoe een praatgroep eruit moest zien: ‘Een groep moest bestaan uit acht tot tien vrouwen, wekelijks bijeenkomsten en zich richten op het uitwisselen van proberen en ervaring met betrekking tot ‘het vrouw zijn’ (p.60). Verderop bestempeld Duits het vragen naar ervaringen als een ‘feministische daad’. Ze zegt daarover: ‘Met de praatgroepen en de vele ervaringsverhalen die daaruit voortkomen […] werd vrouwelijke ervaring voor het eerst serieus genomen. In de conclusie sluit Duits af met: ‘De geschiedenis van de praatgroepen leert ons dat bewustwording essentieel is voor agendavorming en dat gezellig klagen over het leven het noodzakelijke netwerk op kan leveren van waaruit gemobiliseerd kan worden.’ (p.167)
Hoewel de praatgroepen eind jaren ’70 grotendeels waren uitgestorven, trekt Duits de interessante lijn met de online feministische cultuur en het ‘hashtagfeminisme’ van afgelopen jaren (denk aan de #metoo-beweging, of #zeghet). Hier zit enorm veel potentie om een grote massa te bereiken. En wij trekken natuurlijk de lijn door naar écrassée, het netwerk voor vrouwelijke professionals waarmee we ernaar streven dat vrouwen obstakels voor hun toekomst doorbreken. Met iets dat zo klein lijkt te beginnen, kan je hele groepen op de been krijgen en zet je verandering in gang.
- Feministische mannen
Het kwam voor ons als een verrassing dat de groep oprichters van de feministische beweging Dolle Mina voor een deel uit mannen bestond. Op dit soort punten is de frisse factcheck van Duits nuttig. Want de meningen verschillen – in onze reflectiegroep en in de maatschappij – over de rol van de man in het feminisme en over de rol van man en vrouw in de samenleving. In het hoofdstuk over dit thema slingert Duits de quote ‘the patriarchy fucks us all’ het boek in. Hiermee bedoelt ze dat mannen moeten voldoen aan verwachtingen vanuit de maatschappij op het gebied van mannelijkheid. Er is geen ruimte voor ‘de nerd, de huilebalk, het mietje, de lafaard, het moederskindje’ (p.98). En er is zeker te weinig ruimte voor de mannelijke feminist.
Het patriarchaat is kortom een systeem waar we allemaal last van hebben. En bij de oplossing is iedereen nodig. Wat er volgens Duits uiteindelijk toe doet is hoe de verschillen tussen mannen en vrouw gezien en begrepen worden en wat de gevolgen ervan zijn. Mannelijkheid en vrouwelijkheid bestaan alleen maar in relatie tot elkaar. En het hele gendersysteem is in beweging. Daar moeten vrouwen én mannen mee aan de slag.
- Duits zet je aan het denken over bestaande maatschappelijke patronen
Ten slotte drie korte quotes uit het boek die je bijblijven en waar je net wat langer over nadenkt.
- ‘Socioloog Judith Lorber […] betoogt dat het eigenlijk heel raar is dat bij de meeste sporten mannen en vrouwen apart moeten deelnemen. Het is veel logischer en redelijker om sporters in te delen op gewichtsklasse dan op sekse.’ (p.94)
- ‘Er is geen biologische reden dat meisjes vaak roze als lievelingskleur hebben, dat komt omdat wij als maatschappij besloten hebben dat roze een meisjeskleur is. […] Dat is pas sinds de Tweede Wereldoorlog zo. Voorheen waren blauw en grijs echte meisjeskleuren, omdat die zo rustig waren. Het drukke roze was meer geschikt voor jongens.’ (p.123)
- Journalist Fatima Warsame: ‘Het mainstream feminisme komt vanuit de witte vrouw en daardoor is er een nieuw ideaal gevormd: de witte onafhankelijke vrouw die het glazen plafond doorbreekt. […] Ik heb […] niet één glazen plafond waar ik doorheen moet breken, ik heb er drie: mijn vrouw-zijn, mijn donkere huid en mijn hoofddoek.’ (p.138)
Voor op de leeslijst?
Daarmee komen we stiekem tot vijf prikkelende inzichten uit dit boek. Tijd voor het eindoordeel: móét jij dit boek binnenkort van één van ons lenen?
Duits legt het fenomeen feminisme in de afgelopen eeuw vanaf het begin af aan uit, en gaat daarin ook in op de ontwikkelingen van het laatste decennium (jaren!), zoals het fluïde onderscheid tussen geslacht en gender en intersectionaliteit (kruispuntdenken, bijvoorbeeld het snijvlak tussen gender, klasse, religie of leeftijd). Daardoor is dit boek zeker een aanrader voor de jongere feminist die de Tweede Golf niet heeft meegemaakt, maar wel meer wil weten over wat er de afgelopen eeuw heeft plaatsgevonden.
Wel leest het boek op punten meer als een verzameling blogs, doordat het allerlei onderwerpen bij elkaar brengt en soms alle kanten opschiet waardoor de vele gebeurtenissen en belangrijke spelers niet goed zijn te volgen. En Duits houdt de focus op westers feminisme in met name Nederland (met af en toe een uitstapje naar de VS). Dat roept bij ons vragen op over de ontwikkeling van feminisme in andere delen van Europa (Scandinavië!) en andere continenten in de wereld. Dus heb jij dé leestip voor een volgend boek, over dit thema? Laat het dan achter in de comments.
Dolle mythes – Een frisse factcheck van feminisme toen en nu
Linda Duits
Amsterdam University Press, 2017
ISBN 9789462983809